اهمیت عروسک در رشد و تربیت کودک
یکی از اسباب‌بازی‌های محبوب برای هر کودک یا حتی گاهی نوجوانان عروسک است که نقش و اهمیت زیادی در بازی‌های آن‌ها دارد. این نوع اسباب‌بازی در واقع شکلی از انسان یا گاهی حیوانات است که با روش‌های خلاقانه به صورتی دوست‌داشتنی درآمده تا کودکان بتوانند با آن‌ها ارتباط برقرار کرده و بازی کنند. متخصصان درباره نقش آن‌ها در رشد و شخصیت کودک نظرهای مختلفی ارائه کرده‌اند که گاهی این نظرها با هم مغایرت هم دارند اما کدام درست است؟
در مقاله پیشرو، بعد از معرفی تاریخچه مختصری از این نوع اسباب‌بازی، به طور کامل درباره اهمیت آن توضیح می‌دهیم. همچنین انواع آن و نقشی که هرکدام دربازی‌های پسرها و دخترها دارد هم بررسی می‌شود تا بدانید هرکدام به چه روشی با عروسک‌ها برخورد می‌کنند.
تاریخچه عروسک، از ابتدا تا کنون
شواهد باستانی نشان می‌دهد که استفاده از آن‌ها در یونان، مصر و روم باستان رایج بوده و برای ساخت از ابزارهای اولیه و در دسترس در آن زمان مثل گِل، سنگ، چوب، استخوان، عاج و ... استفاده می‌کردند. همچنین این شواهد نشان می‌دهد که عروسک قدیمی‌ترین شکل اسباب‌بازی است. یکی از قدیمی‌ترین انواع آن، نوعی مدل چوبی است که در یک معبد مصری قدیمی پیدا شده و تاریخ آن به 2000 سال قبل از میلاد بر می‌گردد که به طور دقیق مشخص نیست به چه هدفی ساخته شده است.
اسناد به دست آمده نشان می‌دهد که یونانیان نیز از 200 سال قبل از میلاد از عروسک استفاده می‌کردند. همچنین رومیان باستان نیز با استفاده از ابزارهای موجود در آن زمان اما مطابق با مد و پوشش مردم آن دوره عروسک‌ها را می‌ساختند. استفاده از این نوع اسباب‌بازی در طول تاریخ اهداف مختلفی داشته و گاهی اصلاً برای بازی نبودند بلکه در مراسم‌های مذهبی استفاده می‌شدند.
درهرصورت هم برای آموزش، هم برای بازی و هم برای مراسم‌های مذهبی از آن‌ها استفاده شده است اما برخی افراد از دادن آن‌ها به کودکان خودداری می‌کردند زیرا معتقد بودند در آن نیروی جادویی خطرناکی قرار دارد.
در یونان و روم باستان هنگامی که دختران ازدواج می‌کردند،
عروسک پولیشی خود را به الهه‌ها تقدیم می‌کردند که در واقع هم نقش مذهبی و هم نقش اسباب‌بازی بودن آن‌ها را نشان می‌دهد. در فرهنگ مصری، ژاپنی و بابلی نیز نمونه‌های مختلفی از آن‌ها پیدا شده که مانند یونان و روم برای اهداف مختلف از آن‌ها استفاده شده است.
انواع مختلف عروسک
با پایان دوره‌های باستانی و پیشرفت بیشتر دانش و اختراع ابزارهای جدید، ساخت اسباب‌بازی به شکل یک صنعت درآمد. در قرن‌های 17 و 18 تولید عروسک در اروپا بیشتر شد و مدل‌های مختلفی با مواد گوناگون طراحی می‌شد که برخی از آن‌ها محبوبیت زیادی پیدا کردند. در ساخت آن‌ها از میخ، چوب، موم، پارچه و پنبه بیشتر از قبل استفاده شد و به‌این‌ترتیب دیگر از شکل‌های ابتدایی قبلی خبری نبود.
امروزه این نوع از اسباب‌بازی‌ها در مدل‌های مختلفی ساخته می‌شوند که هرکدام به‌نوعی بر شخصیت کودک اثر می‌گذارد که قصد داریم این موضوع را به طور دقیق توضیح دهیم. روان‌شناسان و حتی والدین می‌توانند باتوجه‌به نوع عروسک محبوب کودک به نوع شخصیت او، مشکلات احتمالی و حتی نحوه بیان مشکلاتش پی ببرند.
دسته‌بندی‌کردن کار ساده‌ای نیست زیرا می‌توان بر مبنای ویژگی‌های مختلفی این کار را انجام داد. مثلاً اگر دسته‌بندی بر اساس جنس باشد می‌توان آن‌ها به چوبی، الیافی یا حتی سنگی تقسیم‌بندی کرد. سخت‌تر اینکه خود الیافی هم مدل‌های مختلف دارد مثلاً
عروسک پولیشی حیوانات، پنبه‌ای یا نمونه‌های دیگر که هرکدام ویژگی‌های خود را دارند.
در نوع دیگری از تقسیم‌بندی، می‌توان آن ها را بر اساس ظاهر به گروه‌های مختلف تقسیم کرد. مثلاً انسان‌نما باشند یا نه و یا تقسیم‌بندی‌های این شکلی که هرکدام برای شناخت بهتر کودکان انجام می‌شود.
بازی‌کردن و تأثیر آن بر شخصیت کودک
بازی‌کردن یکی از اصلی‌ترین فرایندهای رشد شخصیت کودک است و از نظر بسیاری از متخصصان اهمیت بالایی دارد. زمانی که کودک بازی می‌کند خلاقیت او تا حد زیادی پرورش پیدا می‌کند؛ زیرا تقریباً در همه بازی‌ها از تخیل استفاده می‌شود. این تخیل می‌تواند اسم گذاشتن برای
خرید عروسک پولیشی گربه، مشکل فرضی او، یا شبیه‌سازی روابط اجتماعی آن‌ها باشد. بازی‌کردن باعث می‌شود کودک انرژی درونی خود را تخلیه کند و این فرایند نباید سرکوب شود زیرا این کار اثر مخربی بر سلامت رفتار آن‌ها دارد.
کودک‌ها سرشار از انرژی هستند و این که در هر فرصت به دنبال بازی‌کردن هستند همین موضوع را نشان می‌دهد. بازی‌کردن به آن‌ها فرصت تخلیه انرژی را می‌دهد و در همین مسیر نیز شخصیت آن‌ها تا حد زیادی رشد می‌کند. اگر امکان بازی‌کردن وجود نداشته باشد باعث سرکوب انرژی می‌شود و نتیجه آن اضطراب و بی‌قراری است که علائمی مانند شب ادراری، کهیر و مانند آن را دارد.
بازی فرصت مناسبی است تا فرزند شما شخصیت خود را نشان دهد و آن چه را که بیان نکرده به روشی دیگر نشان دهد. نباید انتظار داشت که کودک همه خواسته‌ها و نیازهای خود را مانند انسان‌های بالغ بیان کند بلکه یک راه آن توجه به بازی‌کردن است. احساساتی مثل ترس، اضطراب، شادی، اعتمادبه‌نفس و ... همگی خود را از این طریق نشان می‌دهد و در واقع بازی‌کردن زبان کودک است.
اهمیت عروسک در رشد و تربیت کودک
بازی‌کردن با عروسک به این دلیل اهمیت دارد که کودک آن را مانند یک موجود زنده می‌بیند و هرچند که ظاهر انسانی نداشته باشد، کودک تلاش می‌کند تا با آن ارتباط برقرار کند. این کار با اسباب‌بازی دیگری مانند خودرو یا هواپیما کمتر اتفاق می‌افتد. به همین دلیل بازی با عروسک باعث می‌شود یکی از اولین مهارت‌های انسانی یعنی برقراری ارتباط، تقویت شود و این اسباب‌بازی می‌تواند نقش دوست، فرزند یا چنین چیزی برای کودک داشته باشد.
این دوست (منظور همان عروسک است) ممکن است در شرایط سختی که فرزند شما در تخیلات خود ساخته‌اند، همراه او باشد و به کمک همدیگر به جست‌وجوی راه‌حل بپردازند. بازی‌های این مدلی نه‌تنها باعث می‌شود که قوه تخیل تقویت شود، بلکه مهارت‌های دیگر هم رشد می‌کند. نمونه‌هایی از این مهارت‌ها عبارت‌اند از توانایی رهبری، کار تیمی و ارتباط برقرار کردن که هم اعتمادبه‌نفس را زیاد می‌کنند هم کودک را برای زندگی آینده آماده می‌کند. موارد مهم دیگری هم وجود دارند که این نوع بازی‌کردن باعث بروز و تقویت آن‌ها می‌شود که آن ها را در ادامه توضیح داده‌ایم.
شبیه‌سازی دنیای واقعی با عروسک
مدرسه یا دانشگاه را تصور کنید که در آن تحصیل می‌کنید و برخی شرایط در محیط واقعی را شبیه‌سازی می‌کنید. برای مثال در آزمایشگاه ممکن است چند ماده را با هم ترکیب کنید تا برای کار در مقیاس بزرگ‌تر و صنایع مختلف آماده شوید. بازی با عروسک برای کودکان دقیقاً به همین شکل است و او را در یک محیط مجازی قرار می‌دهد که مانند دنیای واقعی است و کودک در آن فرصت شناسایی خود را دارد.
آیا او با
عروسک پولیشی سگ خود دلسوزانه برخورد می‌کند؟ آیا به دنبال ماجراجویی هستند؟ توجه به نوع رفتار کودک می‌تواند نشان دهد که او چه شخصیتی دارد و یا در حال آزمون و خطای چه نوع شخصیتی است. دقیقاً به همین دلیل بود که قبلاً گفتیم که بازی‌کردن زبان کودکان است.
توسعه مهارت‌های یادگیری و مهارت‌های حرکتی ظریف
در این زمینه، عروسک کودکانه (یا نوزاد) یا آن‌هایی که ظاهری شبیه به آن دارند بسیار مفید هستند زیرا کودک پیش از این که چنین مهارت‌هایی را به‌صورت واقعی تجربه کند، روی عروسک امتحان می‌کند. همچنین، تمرین‌کردن فعالیت‌هایی مانند لباس پوشیدن یا غذا دادن باعث می‌شود در آینده چنین مهارت‌هایی را به‌خوبی داشته باشند. مثلاً زمانی که در تلاش برای غذا دادن به کودک است باعث این می‌شود که خودش نیز مهارت غذا خوردن و در دست گرفتن قاشق را تمرین کند و از این جهت برای او مفید است.
یکی دیگر از مزیت‌ها، استفاده از هر دو دست است که انتظار می‌رود در بین سنین 1 تا 1.5 شروع شود و هم‌زمان با کسب مهارت‌هایی مثل باز و بسته کردن زیپ اتفاق می‌افتد. چنین تمرینی هم ذهن را تقویت می‌کند هم باعث افزایش تمرکز می‌شود زیرا قرار است آن‌ها با هر دو دست و با دقت زیاد، به یک شخصیت دیگر رسیدگی کنند. چنین فعالیت‌هایی قسمت‌های مختلف مغز به کار می گیرد و باعث رشد آن می‌شود.
شناخت تفاوت‌ها
کودکان متوجه تفاوت در ظاهر اسباب‌بازی‌های خود می‌شوند. قدبلند بودن، کوتاه بودن، تفاوت ظاهر و هر نوع تفاوت دیگری باعث می‌شود که آن‌ها محیط بیرون و تفاوت در انسان‌ها را درک کنند. همچنین اگر عروسک حیوان‌های مختلف (برای مثال فیل و خرس) در اختیار داشته باشند می‌تواند به این درک برسد که گونه‌های مختلفی در دنیا وجود دارد و با توجه کردن به تفاوت‌های آن‌ها حس کنجکاوی او تقویت می‌شود.
شناخت تفاوت‌ها در واقع شناخت دنیای واقعی است و اهمیت زیادی دارد. حتی انسان‌های بالغ هم در شناخت و درک تفاوت‌ها و پذیرش آن‌ها مشکل دارند بنابراین این موضوع می‌تواند تا حد زیادی به کودک کمک کنید. وجود تفاوت باعث می‌شود تا او با هرکدام به یک صورت برخورد کند که قسمت مهمی از آن نحوه صحبت‌کردن است. این موضوع باعث می‌شود مهارت‌های کلامی آن‌ها در کنار مهارت‌های اجتماعی رشد کند.
شما میتوانید برای درک بهتر از عروسک های پولیشی مقاله عروسک پولیشی چیست؟ را مطالعه کنید.
نتیجه‌گیری و کلام آخر
در این مقاله تلاش شد تا علاوه بر پرداختن به چیستی عروسک و تاریخچۀ آن، با اهمیت عروسک در رشد و تربیت پی ببرید. بازی‌کردن با آن‌ها باعث تقویت مهارت‌های مختلف کودکان می‌شود و به خلاقیت و پویایی آن‌ها کمک زیادی می‌کند. همانطور که گفتیم، ریشه عروسک و وجود آن، به دوران یونان و روم باستان بازمی‌گردد و شواهدی در این رابطه کشف شده‌اند. همچنین درنتیجه کشفیات صورت گرفته، متوجه شدیم که عروسک، مفهومی فراتر از یک اسباب بازی داشته و در یونان و روم باستان، نقش مهمی در مراسمات مذهبی و دینی ایفا می‌کرده است. علاوه بر این موضوع، به انواع مختلف عروسک‌ها پرداختیم و بیان کردیم که عروسک‌ها بر اساس جنس بدنه، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در تولید عروسک‌ها در گذشته از مواد اولیه‌ای نظیر میخ، چوب، موم، پارچه و پنبه استفاده می‌شد. همچنین بیان کردیم که عروسک‌ها و بازی با آن، چیزی فراتر از بازی‌های ساده بوده و بر روی شخصیت کودکان، تأثیر به‌سزایی دارد. شما میتوانید برای درک بهتر از عروسک های پولیشی مقاله عروسک پولیشی چیست؟ را مطالعه کنید. همچنین ما در مقالاتی جداگانه به تأثیرات روانشناختی بازی با عروسک، در سنین کودکی پرداخته‌ایم که میتوانید آن‌ها را مطالعه نمایید.
