بازی درمانی یکی از روش‌های درمانی موثر برای حل مشکلات کودکان است که در سال‌های اخیر توجه زیادی به آن شده است. در این روش کارشناس‌ها سعی می‌کنند با کمک پدر و مادر برای حل مشکلات کودکان اقدام کنند. این روش درمانی تکنیک‌ها و مزیت‌های زیادی دارد که در این مطلب به‌صورت کامل درباره آن‌ها توضیح داده‌ایم. اگر می‌خواهید بیشتر درباره روش ترکیب بازی با درمان بدانید تا انتهای این مقاله جذاب ما را همراهی کنید.
بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی یک روش برای مشاوره یا روان‌درمانی است که از طریق بازی‌کردن و بیشتر برای کودکان انجام می‌شود. در این روش متخصص سعی می‌کند مشکلات کودک را شناسایی کرده یا از آن‌ها جلوگیری کند. گاهی اوقات از این روش برای ارزیابی هم استفاده می‌شود یعنی فرد متخصص سعی می‌کند با بازی‌کردن شرایط روانی کودک را ارزیابی و سپس درصورتی‌که مشکلی وجود داشته باشد آن را درمان کند.
از بازی درمانی برای آموزش هم استفاده می‌شود و تنها نباید به جنبه درمانی آن توجه کرد. آموزش مستقیم مانند آن چیزی که در مدارس وجود دارد برای کودکان زیر 7 سال بسیار مخرب است به همین دلیل والدین می‌توانند از این روش برای آموزش کودکان استفاده کنند. همه کودکان بازی کردن را دوست دارند به همین دلیل درمانگر یا در برخی موارد والدین می‌توانند به کودک آموزش دهند یا برای حل مشکل به او کمک کنند.
خرید عروسک پولیشی خرس برای کودکان می‌تواند به اجتماعی تر شدن کودک نیز کمک کرده و عروسک برای ارتباط بهتر با دیگران استفاده کرد.
دلایل نیاز به بازی درمانی و مزیت‌های آن
همان‌طور که گفته شد، بازی درمانی ممکن است با هدف تشخیص و یا با هدف درمان انجام شود. همچنین می‌توان از این روش برای آموزش مسائل مختلف به کودک استفاده کرد. درصورتی‌که کودک رفتارهای نامناسب مانند پرخاشگری و یا احساسات منفی مانند ترس، اضطراب و ... داشته باشد، می‌توان از این تکنیک برای حل مشکل استفاده کرد.
برای مثال اگر کودک نتواند کارهای ساده را انجام دهد، تذکر والدین نه‌تنها کمکی به او نمی‌کند بلکه باعث افزایش تنش و فشار ذهنی می‌شود. استفاده از بازی برای افزایش مهارت کودک باعث می‌شود با یک روش بسیار مناسب مهارت‌های لازم به کودک آموزش داده شود.
بازی درمانی در شرایط فعلی مزیت‌های زیادی دارد و به دلایل مختلف محبوبیت آن بیشتر از قبل شده است. برای مثال برخی از والدین نسبت به کودک خود بی‌توجه هستند به همین دلیل مشکلاتی مانند شب‌ادراری، خشم، ترس و ... در کودکان شیوع پیدا می‌کند. برخی از والدین نیز روش درست را برای کمک به کودک نمی‌دانند و تصور می‌کنند با تذکر یا آموزش مستقیم می‌توانند با مسئله روبرو شوند.
بازی درمانی فضایی برای کودک ایجاد می‌کند که در آن هم مشکل شناسایی می‌شود و هم با آزادی عمل می‌توان با لجبازترین کودکان هم ارتباط برقرار کرد. تنوع بازی و روش‌های موجود در این روش زیاد است و بر اساس شرایط کودک باید یک یا ترکیبی از چند روش استفاده شود.
به دلیل ترکیب بازی با درمان این روش درمانی برای بسیاری از کودکان موثر است و می‌توان با تعداد جلسات کافی و کمک افراد کارشناس مشکل کودک را برطرف کرد. در یک نگاه کلی می‌توان در موارد زیر با استفاده از بازی درمانی به کودک کمک کرد:
• طلاق
• افسردگی
• ناتوانی جسمی
• اوتیسم
• بیش‌فعالی
• پرخاشگری
• مشکلات اجتماعی مانند مشکلات مدرسه
• اضطراب
• سوءاستفاده جنسی
• ترس
• خشونت خانگی
تکنیک‌های بازی درمانی
به‌صورت کلی دو تکنیک اصلی بازی درمانی وجود دارد که همه روش‌های موجود از آن‌ها برای درمان استفاده می‌کنند. در روش اول باید محیط بازی به صورتی باشد که مشکلات کودک خودش را نمایش دهد. این مشکل می‌تواند اجتماعی، عاطفی یا هر مشکل دیگری باشد. هدف اصلی باید این باشد که محیط بازی باعث آشکار شدن مشکل شود. در روش دوم، محیط به صورتی تنظیم می‌شود که در آن احساسات سرکوب شده خودشان را نمایش دهد. در این روش هدف اصلی مشکلات نیست بلکه احساساتی است که سرکوب شده و در رفتار عادی کودک بروز داده نمی‌شوند.
انواع روش‌های بازی درمانی
در بازی درمانی روش‌های مختلفی برای حل مشکل کودک استفاده می‌شود که هرکدام بر اساس شرایطی است که کودک در آن قرار دارد. به‌صورت کلی از روش‌های زیر برای اهداف مختلف استفاده می‌شود:
•
بازی فیزیکی: این روش سنتی قدمت زیادی دارد و در آن تلاش می‌شود با بازی‌های انفرادی یا گروهی کودک بازی‌هایی انجام دهد که نیاز به انرژی دارند. با این روش انرژی کودک مهار شده و رفتارهایی مانند پرخاشگری یا بیش‌فعالی در کودکان کمتر می‌شود.
•
بازی اکتشافی: در این بازی تلاش می‌شود تا مهارت‌های حرکتی و سیستم عصبی کودک تقویت شود. این روش بازی درمانی، برای حل مشکلاتی مانند بیماری‌های حرکتی یا افسردگی بسیار مفید است.
• بازی‌های عاطفی - اجتماعی: در این روش بسیاری از احساسات کودک مانند اعتمادبه‌نفس، استقلال، ارتباط با دیگران و ... به روش درست تقویت می‌شود. این نوع بازی درمانی باعث می‌شود کودک بسیاری از مشکلات مانند اضطراب را نمایش دهد و سپس برای حل آن برنامه‌ریزی درست انجام می‌شود. بازی با عروسک، بازی‌های خیالی، سینی شن و ایفای نقش نمونه‌ای از این روش بازی درمانی هستند.
•
بازی ذهنی: رشد ذهنی کودکان یکی از مهم‌ترین مسائلی است که پدر و مادرها باید به آن توجه داشته باشند و بخش زیادی از فرایند رشد به دلیل ارتباط با دنیای اطراف کودک است. بازی‌های کلامی، پازل، دومینو و ... همگی نمونه‌هایی از این روش بازی درمانی هستند که با روشی بسیار موثر ذهن کودک را تقویت می‌کنند. درصورتی‌که مشکلی در زمینه رشد ذهنی کودک وجود داشته باشد به‌احتمال زیاد با این روش خودش را نمایش می‌دهد.
شیوه اجرای بازی درمانی
روش درمان مشخص می‌کند بازی درمانی باید به چه صورتی انجام شود. درمان برای کودکان متفاوت است و هر کودک شرایط منحصربه‌فرد خودش را دارد. گاهی ممکن است از افراد دیگر خانواده مانند والدین، خواهر یا برادر هم برای درمان استفاده شود.
یک روش بازی درمانی به‌صورت هدایت شده است یعنی درمانگر اسباب‌بازی‌ها را انتخاب می‌کند و با استفاده از آن‌ها وارد اتاق شده و جلسه درمان را جلو می‌برد. در روش دیگر که به آن بدون هدایت گفته می‌شود انعطاف بیشتری وجود دارد و کودک برای بازی یا انتخاب اسباب‌بازی آزادی بیشتری دارد. هر کدام از این روش‌ها کارایی خاص خودش را دارد و درمانگر باید روش درست را با ارزیابی کودک انتخاب کند.
اگر علاقه مند به درک بهتر کودک خود از طریق عروسک بازی را دارید می‌توانید مقاله
چگونه عروسک بازی کودکان را تفسیر کنیم را مطالعه کنید.
نتیجه‌گیری
بازی درمانی یک روش برای ارزیابی، پیشگیری، درمان و یا آموزش کودکان با استفاده بازی‌کردن است. کودکان در هنگام بازی‌کردن گارد کمتری دارند و به همین دلیل احساسات خود را راحت‌تر بروز می‌دهند. در این شرایط می‌توان با کمک درمانگر و استفاده از اسباب‌بازی‌ها مناسب مانند عروسک شرایط کودک را ارزیابی و سپس مشکل او را درمان کرد. بازی درمانی تکنیک‌های مختلفی دارد که شامل بازی فیزیکی، اکتشافی، عاطفی-اجتماعی و بازی ذهنی است.
